startAktualnościWymagalność roszczenia a jego przedawnienie
Aktualności
04
09
2023
Wymagalność roszczenia a jego przedawnienie
Przedawnienie roszczeń oznacza brak możliwości dochodzenia przysługującego wierzycielowi roszczenia na drodze sądowej ze względu na upływ czasu. Ustawodawca poprzez wprowadzenie art. 120 §1 kodeksu cywilnego uregulował, że ,,bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne”. Tym samym nie jest możliwe odpowiednie operowanie terminem ,,przedawnienia” bez zrozumienia czym jest ,,wymagalność” roszczenia. Ta kwestia również została ściśle określona przez ustawodawcę a jej definicję legalną można wywieść z art. 455 kodeksu cywilnego. Uproszczając można stwierdzić, iż wymagalność roszczenia następuje z chwilą, od której wierzyciel jest uprawniony do żądania spełnienia świadczenia przez dłużnika. Warto przywołać literalne brzmienie wyżej wymienionego przepisu: ,,jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.” Co to oznacza w praktyce? Przyjrzyjmy się dwóm drogom, które sprawiają, iż roszczenie nabiera waloru wymagalności.

Najczęstszym przypadkiem będzie ustalenie przez strony terminu spełnienia świadczenia. W obrocie gospodarczym na porządku dziennym występują sytuacje, w których to na wystawionej fakturze sprzedawca wskazuje konkretnie oznaczony termin płatności, np. 10 września 2023 r. Oznacza to, że do tego dnia kupujący jest zobowiązany do spełnienia świadczenia, którym w tym wypadku będzie po prostu dokonanie zapłaty na rzecz sprzedawcy. W omawianym przypadku, aż do 10 września 2023 r. roszczenie nie jest jeszcze wymagalne, tym samym sprzedawca nie ma możliwości skutecznego żądania spełnienia świadczenia. Jednakże już kolejnego dnia, następującego bezpośrednio po ustalonym terminie spełnienia świadczenia (w sytuacji wskazanej w niniejszym akapicie będzie to 11 września 2023 r.) po stronie wierzyciela aktualizuje się prawo do dochodzenia przysługującego mu roszczenia. Od tego dnia stało się ono wymagalne - nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby wierzyciel wystąpił na drogę sądową i uzyskał korzystny dla siebie wyrok.

Art. 455 kodeksu cywilnego dotyczy również sytuacji, w których termin spełnienia świadczenia nie został ustalony. W takich sytuacjach, aby wierzyciel był uprawniony do dochodzenia należności w sądzie, musi uprzednio wezwać dłużnika do wykonania świadczenia. Dopiero w sytuacji, gdy okaże się to bezskuteczne, druga strona stosunku obligacyjnego nie spełni świadczenia pomimo wezwania, roszczenie staje się wymagalne. Kwestią problematyczną może się okazać zwrot użyty przez ustawodawcę w omawianym przepisie, tj. ,,niezwłocznie”. Ile czasu zatem ma dłużnik na spełnienie świadczenia, skoro ustawodawca okres ten zdefiniował w sposób nieostry? Nie zostało bowiem wskazane, że dłużnik powinien wykonać swoje zobowiązanie w terminie przykładowo 7 lub 14 dni po wezwaniu go do tego przez drugą stronę. Z pomocą w tym wypadku przychodzi orzecznictwo sądów powszechnych. Przyjmuje się bowiem, iż w takich wypadkach należy mieć na uwadze specyfikę danego świadczenia, które ma zostać spełnione. Zdarza się bowiem, że spełnienie świadczenia jest uwarunkowane od konieczności podjęcia pewnych czynności faktycznych. Oczywistym jest, że przewidywany okres na spełnienie świadczenia w postaci wydania rzeczy, która tymczasowo znajduje się w innym kraju będzie dłuższy niż na dokonanie płatności za pośrednictwem bankowości internetowej. W pierwszym wypadku należy zaplanować wyjazd w celu odebrania rzeczy, udać się w dłuższą podróż, a następnie dostarczyć rzecz drugiej stronie, która jest do tego uprawniona. Natomiast płatność przelewem najczęściej można zrealizować w przeciągu kilku minut. Tego typu różnice co do faktycznej formy spełnienia świadczenia wpływają na postrzeganie przez sądy słowa ,,niezwłocznie” użytego w art. 455 kodeksu cywilnego. Warto również wskazać, iż w judykaturze przyjęło się, że w standardowych, nieodbiegających od normy okolicznościach, termin na ,,niezwłoczne spełnienie świadczenia” będzie wynosił 14 dni od skierowania do strony zobowiązanej wezwania do zapłaty. Po jego upływie roszczenie stawać się będzie wymagalne.

Wiemy już, od kiedy można skutecznie żądać spełnienia świadczenia przez dłużnika na drodze sądowej. Przyjrzymy się zatem kwestii przedawnienia. Jego upływ rozpoczyna swój bieg od pierwszego dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Z kolei po jego upływie, roszczenie będzie już przedawnione, co oznacza, że jego dochodzenie w postępowaniu cywilnym, gdy taka okoliczność zostanie ujawniona, będzie bezskuteczne. Kluczową kwestią pozostaje fakt, iż istnieją różne terminy przedawnienia. Zależne one są od podstawy prawnej egzekwowanego roszczenia. Również i w tym względzie ustawodawca przyjął ogólna zasadę, która znajduje swoją regulację w art. 118 kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią: ,,jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.” W obrocie gospodarczym częste zastosowanie będzie znajdował zatem termin 3-letni. Czynności prawne, które najczęściej leżą u podstaw współpracy przedsiębiorców, tj. zawieranie umów sprzedaży, zlecenia lub o świadczenie usług charakteryzują się 2-letnim terminem przedawnienia. W obowiązujących przepisach prawa znajdziemy regulacje przewidujące jeszcze krótsze terminy przedawnienia: przykładowo dla umowy przewozu będzie to jeden rok, a przy roszczeniach pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki jedynie sześć miesięcy.

Olbrzymie znaczenie praktyczne dla skutecznego dochodzenia roszczeń przez wierzycieli odgrywa dalsza część art. 118 kodeksu cywilnego. Stanowi ona, że ,,koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.” Aby zrozumieć, jak funkcjonuje owa regulacja w praktyce, warto oprzeć się na przykładach. Załóżmy, że dwóch przedsiębiorców zawarło między sobą umową, w której termin spełnienia świadczenia przypadał na 3 marca 2025 roku. W tym wypadku będziemy mieli do czynienia z 3-letnim terminem przedawnienia, zatem jego koniec powinien przypadać na 3 marca 2028 r. Jednakże z uwagi na przepis przywołany w niniejszym akapicie, termin przedawnienia upływać będzie dopiero 31 grudnia 2028 r., a samo roszczenie będzie uznawane jako przedawnione dopiero dnia następnego, tj. 1 stycznia 2029 r. Niejednokrotnie pewną trudność dla prawników stanowi właściwie określenie przedawnienia roszczenia przy terminach 2-letnich. Art. 118 kodeksu cywilnego stanowi, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego każdorazowo, gdy jest on krótszy niż dwa lata. Zatem, jeżeli wynosi on dokładnie dwa lata, co jest charakterystyczne dla licznych czynności prawnych, to jest koniec będzie przypadać na ostatni dzień roku kalendarzowego. Tym samym, jeżeli strony postanowią zawrzeć umowę sprzedaży (termin przedawnienia wynosi w tym wypadku dwa lata), w której termin płatności zostanie wyznaczony na 20 kwietnia 2030 r., to koniec terminu przedawnienia będzie przypadać na 31 grudnia 2032 r., a nie na 20 kwietnia 2032 r., a roszczenie przedawnione będzie z dniem 1 stycznia 2033 r.

Jak wynika z powyżej przedstawionych rozważań, dla skutecznego dochodzenia roszczeń na drodze sądowej istotną rolę odgrywa właściwe określenie daty jego wymagalności, a co za tym idzie ustalenia kiedy dochodzi do jego przedawnienia. Brak podjęcia odpowiednich kroków prawnych w wyznaczonym terminie, po którym roszczenie staje się przedawnione, w praktyce uniemożliwia skuteczne żądanie spełnienia świadczenia przez dłużnika na rzecz wierzyciela. Z uwagi na powyższe, warto pamiętać, aby przed skierowaniem sprawy na drogę sądową, zwrócić się o konsultację prawną do prawnika. Jego specjalistyczna wiedza pozwoli na właściwie skategoryzowanie danej czynności prawnej i ustalenie, jaki termin przedawnienia został przewidziany przez ustawodawcę dla roszczeń z niej wynikających. Ma to kluczowe znaczenie dla wierzycieli, którzy zamierzają odzyskać przysługujące im należności poprzez zainicjowanie postępowania cywilnego przed sądem.
WRÓĆ keyboard_arrow_right